Toespraak door Dhr. J.H.C. Roskam
“Let us hope the world becomes a more pleasant and safer place soon”.
Herbert Smith en zijn vrouw Eleanor volstaan niet met het vertrouwde Happy New Year in hun kerstgroet , vanuit Hanover - Canada afgelopen december. We ontmoetten elkaar voor het eerst hier, onder deze wilg. Hij vloog in de oorlog op een Wellington bommenwerper. Zijn broer Graham vocht op de grond. Een onweerstaanbare kracht bracht Herbert meermalen naar het Capelsche Veer, waar zijn broer op 26 januari 45 met zeventien kameraden van het Canadian Lincoln and Welland Regiment de dood vond.
Juist NU -na zestig jaar - zou hij zo graag nog eens hier zijn - maar het gáát niet meer.“As each year”, schrijft hij, “the likelihood of our making the long trip becomes less. That makes us very disappointed.”
Het geeft ons voldoening dat de geestkracht en moed van mensen zoals deze twee Canadese broers in de strijd tegen de nazi’s op deze plaats in onze herinneringen voortleven. Niet trots, nee, dankbaar zijn we dat wij met ons herdenkingscomité in 1985 door heel veel mensen uit dorp en omgeving in staat zijn gesteld om het monument Capelsche Veer gestalte te geven. Waardering is er ook voor het gemeentebestuur van Waalwijk dat na de samenvoeging van stad en dorp de zorg ervoor van de gemeente Sprang-Capelle met warmte overnam.
Op de begraafplaats in Capelle rust de Engelse luitenant I.W. Adam van het 47th Royal Marine Command. Negentien was hij, toen hij in de nacht van 13 op 14 januari 1945 sneuvelde bij het Capelsche Veer. Een andere officier, captain Gerrie Brent overleefde. Met zijn vrouw keerde hij u uit Australië terug naar Capelle om de gedachten aan die afschuwelijke nacht met haar te delen. De nacht waarin hij zóveel mannen verloor dat zijn onderdeel uit de strijd moest worden genomen. Lang stond hij, stil en eenzaam, op de dijk bij het monument. Na thuiskomst stuurt ook hij een kerstgroet en ik citeer uit zijn brief “It was a thrill to be able to look at the other side of the dyke. Realising that our task was quite hopeless..... in a bitter battle for this little spot around the ferry that now looks so peaceful...” De mannen van de Poolse 1e pantserdivisie beten in sneeuw en mist bij tien graden vorst het spits af toen getrainde Duitse parachutisten de aanval openden. Je moet ook niet te lang nadenken over wat de Poolse officier Jamar in zijn dagboek zegt over de voltreffer van een pantservuist op één van zijn tanks. Een ontzettende knal. Sergeant Mackowiak voelde een hevige pijn, zijn hoofd leek te barsten.
Met twee man sprongen ze eruit. De rest van de bemanning stierf in de brandende tank.“ En over de opgekropte haat van een jonge Pool tegen het regime dat hem in 1939 als achttienjarige uit zijn land had verdreven. Het wapen van Fica weigerde. Hij greep het bij de loop en sloeg de Duitser voor de man kon vuren er in één klap mee dood. Kent u het film-epos van Steven Spielburg weet dan, dat wat bij het Capelsche Veer gebeurde even huiveringwekkend was als het straatgevecht in de film Saving Private Ryan..... Het man-tegen-man gevecht in de kerktoren. Er waren Polen ingekwartierd bij de burgers. In de familiekring maakten ze het Kerstfeest 1944 mee. Onwezenlijke momenten van rust temidden van ijzingwekkend gevaarlijke patrouilles. Er werd voor ze gebeden. Gesprekken, verhalen en belevenissen van vele dorpsgenoten leidden voor de gedenkplaat tot die ene laatste zin “De herinnering aan hen die zo nabij de vrijheid verdedigden werd sterker naarmate de tijd verstreek”. Het bleek wáár. 1985 maakte duidelijk dat de oprichting van een monument bij Capelsche Veer breed werd gedragen. Er kwam steun in velerlei vorm.
Met ons comité van twaalf èchte medeburgers kregen we de gehele gemeenschap er achter. Verdrietig - dat we acht van hen moeten missen. Zij mochten deze dag niet meer meemaken. Hun aandeel is er niet minder om. Het monument kwam er voor de mannen die ons de vrijheid teruggaven.MAAR.....Maar WAT in vredesnaam is er met die zwaar bevochten vrijheid gebeurd ???Zal ooit het spoor van terreur en agressie dat over de wereld trekt worden uitgewist en oorlog worden uitgebannen ? En de verschrikking van oorlog waar het Capelse monument nadrukkelijk van getuigt ? NU - na zestig jaar zien we helaas bij veel jongeren historisch besef teloorgaan. Ik noem het een minpunt voor Haags onderwijsbeleid. Daarom zou de creatie van een tweede rustpunt met educatieve waarde in relatie met het monument hogelijk te prijzen zijn. Onder u zijn raadsleden uit 1985 en de gekozenen van nu. Wat houdt u tegen om de gedachte aan zo’n educatief element nader te overwegen en uit te werken ? Dat moet kunnen, zéker in samenspraak met de gemeenschap waar u voor staat en die u heeft gekozen. Uw voorgangers van 1985 toonden diep respect voor wat dit monument wil uitstralen. Het zal een ieder sieren die dat wil evenaren. De hoop van die ene bevrijder zal er door worden versterkt. De bede, mogen we zeggen van de 82-jarige Herbert Smith uit Canada :
Let us hope the world becomes a more pleasant and safer place. Dàn wijst het monument Capelsche Veer nòg sterker nieuwe generaties de weg naar véél meer dan een gelukkig nieuwjaar.