door: Eli en Dinie Maas-der Schans
's Hertogenbosch. Het begin: In de zomer van 1993 is onze moeder/schoonmoeder Jo Maas-Leijtens overleden: tijdens de crematie kwam op een gegeven moment van onze zoon Tom de vraag: "Wie is dat? Die ken ik niet en die daar zit ook niet".
Toen bleek al gauw dat hij van de hele familie bijna niemand kende. Thuis gekomen zijn we daarover aan het praten geslagen en al snel kwamen we tot de ontdekking dat onze kinderen van de familie Leijtens bijna niemand kenden, alleen hun oma en nog een enkele tante. Ook van de families Maas, van der Schans en Mouthaan kende hij vrijwel niemand. Al pratende zijn we samen tot de conclusie gekomen om een stamboom te gaan maken van de diverse families, om zo toch eens wat duidelijkheid te krijgen waar eigenlijk onze wortels liggen, want iedereen is volgens ons toch wel benieuwd naar zijn ofhaar voorouders. Zo gezegd, zo gedaan.
Hoe te werk gaan:
We zijn eerst begonnen met onze eigen gegevens op papier te zetten, daarna die van de ouders, grootouders, ooms, tantes, neven, nichten etc. Om al deze gegevens boven water te krijgen hebben we heel wat oude familiebanden opnieuw aan moeten halen: onze zoon kende immers bijna niemand, maar nu leest hij ons af en toe de les als wij het bij het verkeerde eind hebben.
Daarna bleek al gauw de kennis op te houden en moesten we proberen om de gegevens ergens anders vandaan te halen. Deze gegevens haalden we uit bijvoorbeeld oude trouwboekjes, rOllw-, geboortekaartjes en bidprentjes.
Tijdens een van deze bezoeken bleek een neef van mijn moeder nog het militair paspoort en militair zakboekje van de opa van mijn moeder (Eli) te koesteren: jawel op zolder.
Hij zat bij het 3e Regiment vestingartillerie, ge compagnie>als Milicien Korporaal, het zakboekje afgegeven op 2 mei 1878. Daarin konden we precies zien wanneer hij bijvoorbeeld nieuwe sokken gekocht had, terwijl achter in het boekje een briefje zat met alle namen en geboortedata van zijn kinderen, waarschijnlijk door hem zelf geschreven.
Hoe nu verder:
Stamboomonderzoek gaat achterste voren: je kunt het beste beginnen bij iemand's overlijden. In de officiële overlijdensakte wordt immers melding gemaakt wie• de outlers waren en wie eventuele echtgenoten('s). Terwijl tevens vermeld Wordt waar iemànd geboren is en zijn leeftijd op het tijdstip van zijn overlijden.
Je kunt dan gemakkelijker zijn geboorteakte zoeken en daar vind je dan de ouders weer• in.
Een soort hink stap sprong dus.
Waar vindt je deze akten:
Je kunt terecht bij diverse archieven in geheel Nederland (uiteraard afhankelijk waar je familie vandaan komt). In deze archieven worden de geboorte-, trouw"' en overlijdensakten bewaard. Je kunt dit verdelen in twee perioden nl. vóór ca. 1811 en na i 811, immers tijdens het bewind van Napoleon is men gestart met de registers van de burgerlijke stand. Voor 1811 was het registreren van gegevens .over geboorten, huwelijk en overlijden voorbehouden aan vooral geestelijken•, deze registers worden over het algemeen ook in de archieven bewaard. Men spreekt dan van d.t.b's oftewel doop- trouw- en begraafboeken. Naast de akten van de burgerlijke stand vormen sinds ca. 1850 ook de bevolkingsregisters een belangrijke genealogische bron. Ook zijn er dikwijls oude notariële stukken te vinden, hierin vind je dan bijv. voorkoppaktes etc. Wil men deze stukken goed kunnen lezen dan is het aan te raden één of meer cursussen te volgen in het leren lezen van "oud schrift". Deze archieven zijn trouwens voor iedereen toegankelijk en de toegang is geheel gratis.
U kunt de registers van de burgerlijke stand niet zonder meer inzien. De geboorteregisters tot en met 1902 zijn openbaar, de huwelijksregisters tot en met 1922, de overlijdensregisters tot en met 1943. Uit de jongere registers kunt u, tegen betaling, meestal wel informatie krijgen, zonder dat u ze zelf mag inzien.
Voor de registers die inmiddels openbaar zijn, kunt u op verschillende plaatsen terecht. Omdat de burgerlijke stand een gemeetelijke aangelegenheid is, ligt het natuurlijk het meest voor de hand dat we naar het gemeentehuis moeten om de openbare registers in te kunnen zien, dit gaat echter niet altijd op.
De gemeenten die een eigen archiefdienst hebben of die behoren tot een streekarchief brachten de registers na verloop van tijd daar onder, waar deze nu te raadplegen zijn, voor zover ze openbaar zijn. Omdat 4e registers door het veelvoudig raadplegen nogal aan slijtage onderhevig zijn, stelt men overigens veelal niet de originelen vopr onderzoek beschikbaar, maar microfilms of microfiches.
Ook het Centraal Bureau voor Genealogie bezit van een aantal gemeenten registers van geboorte, huwelijk en overlijden op microflche.
Het kost heel veel tijd: Het zal je duidelijk zijn dat het dus een kwestie van veel tijd en zoeken is in de oude stukken. Al onze vrije tijd en vakantie besteden wij aan onze hobby. Het grootste probleem dat je tegenkomt bij het verzamelen van de juiste gegevens is de archief wet, waardoor de gegevens na 1902 nog niet openbaar gegeven mogen worder, uitzonderingen daargelaten. Het is dus belangrijk om te proberen de periode tussen heden en 1902 te overbruggen. Om deze gegevens te bemachtigen is het dus zaak om de diverse families zelf te benaderen en zodoende de gegevens boven water te krijgen.
We hebben de afgelopen tijd heel wat families Maas, Leijtens, van der Schans en Mouthaan in Waalwijk, Sprang-Capelle en omgeving benaderd, met de vraag "wie zijn uw grootouders, ouders, kinderen, etc.". Wij hebben geprobeerd om alle takken van deze families zo goed mogelijk in kaart te brengen en hebben getracht om een studie familiegeschiedenis op papier te krijgen, zoals bijv. wie waren onze voorouders, hoeveel kinderen hadden zij, hoeveel broers en zusters hadden zij, wat was hun beroep, hoe leefden zij etc. , etc.
Hulpmiddelen:
Eén van de vele hulpmiddelen bij een stamboomonderzoek zijn de volkstellingen die in het verleden in ons land gehouden zijn. De resultaten zijn te vinden in de volkstellingregisters die u kunt vinden in zowel rijks,- als gemeentearchieven.
Zo is er bijv. de volkstelling van 31 mei 1947: in de gepubliceerde resultaten van deze volkstelling (te vinden in boekvorm in ieder archief) vonden we o.a.
867 personen met de naam van der Schans, grotendeels in Brabant, Zuid-Holland en nog wat in Groningen.
285 personen met de naam Leijtens , grotendeels in Brabant. 542 personen met de
naam Mouthaan, grotendeels in Brabant en Zuid-Holland.
10180 personen met de naam Maas, veel in Brabant, doch verder over het gehele
land verspreid.
In de loop van de tijd kwamen we tot de ontdekking dat alle families Leijtens, Mouthaan en van der Schans in de Langstraat en omgeving familie van elkaar was, ook al moesten we dan dikwijls terug tot omstreeks 1650. Zelfs konden we na wat speurwerk de meeste personen in geheel Nederland met bovengenoemde namen wel ergens plaatsen in onze stamboom. Met de familie Maas ligt dit iets anders, deze is zo ontzettend groot en verschillende 1:4kken hebben dikwijls geen enkele connectie met elkaar. Als je bijv. nu de telefoonboeken van de PTT nasnuffelt kom je ongeveer 15000 keer de naam Maas tegen.
Uiteraard kun je ook gebruik maken van bijvoorbeeld een computer om alle gegevens keurig gerangschikt te houden.
Hiervoor zijn diverse computerprogramma's in de handel, twee van de bekendste en naar onze menig de beste zijn: Pro-gen en Haza Data.
Een ander hulpmiddel is het verzamelen van bidprentjes, hier kun je een heleboel gegevens vandaan halen. Alleen moet je er wel degelijk rekening mee houden dat hier nogal eens wat foutjes opstaan, zo hebben wij bijv. een bidprentje van Petrus Maas, op zijn prentje staat: overleden 5 juli 1972, begraven 9 juli 1973. Is hij nu overleden in 1972 of 1973 ?? Het feit dat op bidprentjes nogal eens foutjes staan komt doordat deze prentjes vaak opgesteld worden door bijvoorbeeld de pastoor of iemand die zijdelings of helemaal niet bij de familie betrokken is; verder moet het een en ander dikwijls in grote haast gebeuren. Het gebeurt ook nog al eens dat bij iemand die bijv. in 1923 geboren is en in voormalig Baardwijk woonde en zijn hele leven daar gewoond heeft, op zijn bidprentje staat "geboren en overleden te Baardwijk". Dat is natuurlijk niet goed, immers op 1 januari 1922 werden Baardwijk, Waalwijk en Besoijen samengevoegd tot de gemeente Waalwijk.
Verder hebben wij nogal wat gegevens gehaald van kerkhoven: op grafstenen staat meestal de geboortedatum, overlijdensdatum en gegevens omtrent de partner. Sinds 2000 zijn we in het bezit van een digitale fotocamera en hebben we alle grafstenen op de begraafplaatsen in de gehele Langstraat gefotografeerd en voorzien van een index, zodat het voor ons heel gemakkelijk is om één en ander na te kijken.
Speurtocht naar foto's:
We hebben ook geprobeerd om zoveel mogelijk foto's te verzamelen. Hierbij kwamen we nogal eens problemen tegen, vooral als het gaat om personen die overleden zijn vóór bijvoorbeeld 1930; zoveel foto's werden er immers vroeger niet gemaakt. Zo is het bijv. gebeurd dat we maanden op zoek zijn geweest naar een foto van Jacoba Priest (Dinie's Oma), die is reeds in 1914 overleden. Iedereen vertelde ons dat er vroeger in het huisje van opa een grote foto boven de deur hing, maar waar was die gebleven? Na maandenlang bellen, zoeken en speuren bij alle ooms, tantes, neven en nichten (opa van der Schans kreeg liefst 24 kinderen) is de foto uiteindelijk boven water gekomen, de foto lag bij een nichtje (die naar oma vernoemd was) in Veldhoven gewoon in de schuur.
Verder belden we regelmatig mensen die zeiden zelf ook al heel lang op zoek te zijn naar een foto van hun opa of oma. Wij beloofde hen dan dat we verder zouden zoeken en als we iets gevonden hadden zouden zij ook een foto van hun opa of oma krijgen. Daar onze speurzin schijnbaar groter en volhoudender was lukte het ons toch nogal eens om verschillende mensen op die manier gelukkig te maken, want een genealoog houdt nooit op met speuren en snuffelen.
Sterke verhalen:
Eén van onze ervaringen is om vooral op het eerste gezicht ongeloofwaardige verhalen zeer omzichtig te behandelen, maar tegelijkertijd goed te koesteren en die zeker te noteren en te bewaren.
Toen wij met stamboomonderzoek begonnen en bezig waren met de familie van der Aa (van de moeder van Eli's vader) vertelde zijn vader vaak, als wij bij hem op bezoek waren in Huize Samarja. waar hij zijn laatste jaren sleet, het volgende verhaal: mijn moeder (Eli's oma dus) had op haar nachtkastje een foto staan van een militair die in een vulkaan gevallen was. Hebben jullie die al gevonden ?
Mijn vaste antwoord hierop was altijd: ja Pa! Ik twijfelde echter zeer sterk aan zijn verhaal en weet dit dan aan zijn ouderdom. Jaren later kwam ik in contact met iemand die ook onderzoek deed naar de familie van der Aa. Na een zeer lang telefoongesprek met hem stelde ik hem de vraag ofhij wist waar en wanneer Hendrik van der Aa, een neef van mijn oma, overleden was, ik kon dit immers nergens vinden. Ik had wel gevonden dat hij KNIL militair was. Van zijn antwoord liepen de rillingen over m'n rug. Hij zei: "Ja dat weet ik wel, die is overleden op Ambon in Nederlands Indië tijdens een aardbeving". Een artikel in de Echo van het Zuiden uit 1898 brachten de volledige feiten aan het licht: op 6 januari is de hoofdplaats Amboina volledig verwoest door een aardbeving, 50 personen gedood, waaronder 10 militairen en nog eens 200 personen gewond. Dus het verhaal van mijn vader had wel degelijk een kern van waarheid.
Resultaat. Ons onderzoek van de laatste 8 jaar heeft geresulteerd in het uitgeven van een reeks van 3 boeken omtrent onze families te weten: van der Schans, Mouthaan en Maas. Een boek over de familie Leijtens is in voorbereiding, terwijl we ook nog bezig zijn met de families van der Leur, Libregts en van der Aa, Veldkamp en Schellekens.
Door bovengenoemde 3 boeken zijn heel wat mensen uit de Langstraat en omgeving een stuk beter op de hoogte van de diverse familie betrekkingen, onze boeken vonden namelijk gretig aftrek bij deze en gene. Uiteraard kunnen we nog uren en een heel boek lang vertellen over stambomen. We kregen door onze hobby bovendien een vrij goed beeld van de samenleving en de plaatsen waar onze voorouders leefden.
Voor je begint met stamboom onderzoek is een goed begin zeker op zijn plaats, dus een goede cursus genealogie is een aanrader, maar wij zijn ook altijd bereid om iemand op weg te helpen.
Eli en Dinie Maas-van der Schans.