EEN BALORIGE KOSTER EN EEN VERGEVINGSGEZINDE KERKERAAD W.C. Geenen
Op 26 december 1610 werd de Hervormde Kerk in Sprang geïnstitueerd door verkiezing van een kerkenraad, nadat de eerste predikant, ds. Corn. Hanecop, nog maar kort tevoren, in februari 1610, het ambt in zijn nieuwe gemeente had aanvaard. Tot ouderling werden verkozen: Willem Jacobsz., Jan Adriaensz., Niclaes Matheusz. en Tieleman Jansz en tot diaken: Jan Cornelisz. of Cornelissen en Denis Jansz. Daarmee was de kerkelijke gemeente geformeerd. Koster was Jan Janszn. Smits, die - zoals in die tijd een gebruikelijke combinatie was - tevens de plaatselijke schoolmeester was. Waarschijnlijk was hij de eerste schoolmeester in Sprang, n.l. van 1594 - 1623. Hij kwam uit 's-Hertogenbosch. In Sprang is toen een school gebouwd, waarin hij de kinderen onderwijs kon geven. De nog zo jonge gemeente werd al spoedig geconfronteerd met een conflict met de koster. Waarom hij zo boos was is niet bekend, maar op 7 mei 1611 was onze koster in woede ontstoken en luchtte hij zijn gemoed door in het openbaar scheldwoorden en beledigingen aan het adres van de Kerkenraad te richten, hetgeen grote opschudding veroorzaakte. Maar zoals het meestal gaat, tot rust gekomen, kreeg hij spijt en bekende (misschien noodgedwongen?) schuld en vroeg om vergiffenis. Uit de notulen van de Kerkenraadsvergadering, van 12 mei 1611, welke de heer W.C. Geenen in extenso weergeeft, blijkt hoe de kerkenraad en de burgerlijke overheid reageerden. Uit de bladzijden van het notulenboek, waarop die notulen voorkomen, is een bovenhoek weggescheurd, waardoor de notulen enigszins verminkt zijn. In de weergave der notulen hieronder is door teksthaken aangegeven, waar de tekst dientengevolge ontbreekt. Desniettemin blijven de notulen begrijpelijk. Tevens is een foto-copy opgenomen van de eerste bladzijde van de eigenhandig door ds. Corn. Hanecop(ius) geschreven notulen. Uiteraard is die foto-copy ernaast getranscribeerd. Vergelijkt U het oudhollandse schrift eens met het hedendaagse schrift. Van de overige bladzijden van de notulen zijn alleen de transcripties opgenomen.
De redactie
Streckende deze versoeninge ter eeren Godes, tot stichtinge der gansche gemijnte ende insonderheijt van genoemde Smits int particulier. Belovende voorder voortaen niet alleen zijn schooldienst, maar oock zijn costerschap in alles loffelijck te betreden ende insonderheijt den kerckenraet ten dienste te staen, in alles waer dit nodich eerlijck ende billijck is, naer eijsch van de dienst die van de coster gevordert wordt. Ende op dat alles wat voorschreven is geëffectueert worde naer behooren, soo heeft den selve Smits sulcx huijden in den kerckenraet, met allen aen handen van den predicant ouderlinge ende diakenen belooft na te comen, maer ooc dese acte in de kerckenboeck tot meerder versekertheijt met zijn eijgen hant ondertekent ten dage als boven w.get. J. Smits Sgoolmr. 1611 in Sprang.
Dese acte wat belangt de ootmoedige schultbekenninge heeft den voorseijden Smits voldaen ten dage ende in der maniere als boven. Dienvolgende heeft den kerckenraet uijtter name van de gemeente op huijden desen 15 maij 1611 ene missive aen den here Bailleu afgeveerdicht suppercerende voor den voorseijden Smits pardon.
Hierop heeft den heere Bailliu aen de kerckenraet geschreven van dat brieve den 17 maij 1611 ware in schoolmr. zijn delict op den kerckenraet[ begeeren genoech vergeeft, doch m want onder anderen schrijft hij seer geerne verstae het berouw dat mr. Jan Smits heeft van de selfde verhaelt, ende dat hij daerbij zijne christelijcke schultbekenninge heeft gedaen naer behoren. Ende dewijle Uwe Edele daerom begeert dat ic hem vanwegen de Hooge Overheijt het selfde soude mede vergeven, soo heb ic Uwen Edele daerop tot antwoort wel willen schrijven dat ic daertoe wel ben geneijcht, maer dat ick geraden vinde, het selffde noch op te houden ende aen te laten staen voor een wijle om te sien hoe dat hij hier middelertijt sal dragen Uwer Ed. versekerende, soo hij hier voortaen driegende naer behooren, dat ic sal doen, hetgene gijl. mij zijt vertrouwende. Dese missive berust onder den predicant ende is Jan Smits tot zijn contentement opgelesen.
1) = op te lossen 2) = brutaliteit 3) = beledigende