Kleine excursie naar landgoed Plantloon.
Er hadden zich 24 leden aangemeld voor deze kleine excursie en dat was ‘maar’ de helft waarop de organisatoren hadden gehoopt. We hadden dan ook aan één duingids, in de persoon van Bert Thissen, voldoende.
Bij café Het Galgenwiel kwamen we bij elkaar. Het gebak was eerder bij ons dan de koffie en werd pas geserveerd toe we compleet waren. De start was dan ook in ‘slow motion’.
Bert begon de rondleiding aan de overkant van het café, waar de echte Galgenwiel ligt. Beide delen van de naam zijn echter niet geheel passend. De galg van de gemeente Waalwijk heeft hier niet ge-staan, maar aan de overkant waar nu huizen staan is het galgenveld geweest. Daar werden de terechtgestelden tentoongesteld om mensen die Waalwijk binnen kwamen te laten zien wat er met wets-overtreders werd gedaan. De meeste wielen, die wij hier kennen, hebben een ronde vorm, maar het Galgenwiel is langwerpig. Het water van de Dommel en de Aa, dat van ’s-Hertogenbosch kwam en eigenlijk via de Baardwijkse Overlaat naar de Maas moest, kwam in 1656 met groot geweld langs de Meerdijk en vormde daarbij het Galgenwiel. Direct na het café werd de dijk doorbroken en stroomde het water richting de Maas. Bij graafwerkzaamheden is deze geul gevonden. Na de aanleg van het Drongelens kanaal had de Meerdijk geen functie meer en is vanuit Sprang tot het Galgenwiel afgegra-ven. De aanzet van het restant van de Meerdijk is nog gebruikt als schietberg voor de 19e eeuwse marchaussee. Voor de berg stonden schietschijven waarop werd geschoten, de berg was de kogelvan-ger die missers moest opvangen.
We wandelen naar het Galgenwiel en kunnen deze via een drijvende brug oversteken. De brug is gebouwd van de voormalige aanlegsteigers van het veer Kruiningen – Perkpolder. We wandelen nu het landgoed binnen, waarin de vele dijken en kades opvallen. Ook zijn nog steeds de bospercelen zichtbaar, die tot de jaren 60 in de vorige eeuw werden gebruikt voor de productie van dennenhout. Willem Timmermans, oprichter van Noord-Brabant Verzekeringen in Waalwijk, begon in 1860 met het aankopen van delen van het gebied. Het duurde tot 1922 voordat alle delen van het huidige landgoed waren aangekocht. In 1968 kwam het landgoed in bezit van Natuurmonumenten.
We wandelen via de Melkdijk en Hoevenaarsdijk naar de eerst gebouwde boerderij ‘Hoeve Plantloon’ op het landgoed. Het landschappelijk karakter van het landgoed valt op door de vele en prachtige la-nen met prachtige rode beuken en eiken en de beplantingen op de dijken en kades. De Melkdijk is afgezet met planten omdat de paarden het zand van de dijk ‘wegreden’.
Opvallend tegenover Hoeve Plantloon zijn de Drie- en Zevenweitjes. Langs de weitjes zijn Elzenhagen gepland. De weitjes zijn in beheer als hooiland en worden nabeweid met koeien, paarden of schapen.
Naast de Hoeve Plantloon is rond 1900 Villa Plantloon gebouwd met restmaterialen van bouwketen die tijdens het graven van het Drongelens kanaal als onderkomen voor de opzichter dienden. Het (zomer) vakantiehuis diende als onderkomen voor de beheerders van Landgoed Plantloon. Dit werden de dochter en schoonzoon van de heer Timmermans.
Bert maakt ons attent op de resten van de Turfvaart. Deze vaart is in 1396 aangelegd door Paulus I van Heastrecht, de heer van Venloon (Loon op Zand). Omdat de turfschuiten bij overschrijding van een grens tolgeld moesten betalen zocht Paulus I een waterweg over Brabants grondgebied. De Turfvaart, ca. 20 km lang, liep van Loon op Zand naar de Dieze in ’s-Hertogenbosch, waar de turfschuiten hun ladingen losten. Stroomopwaarts zijn diverse sluisjes gebouwd en de vaart heeft zeker meer dan 200 jaar diens gedaan, want in 1620 was alle turf afgegraven. In het midden van het landgoed stond ook een brandtoren, maar die is in de jaren 80 afgebroken. De leefgebieden worden verbeterd door biologisch werkende boeren in het gebied te laten werken en ook het aantal poelen uit te breiden, ten gunste van amfibieën en libellen.
Dat was weer eens een interessante excursie in onze eigen omgeving.