Verslag van de lezing over ‘Het legendarisch beleg van ’s Hertogenbosch in
1629 en heden’ op 10 oktober 2022 door Rob de Vrind
Rond acht uur worden we van harte welkom geheten door onze voorzitter Wim Konings. Het is de allereerste lezing na de zomervakantie. Daarna zet hij de mooie stad Den Bosch even in het zonnetje. Want het is goed toeven in die stad met zijn winkels en terrasjes. De binnenstad waar je mooi kunt wandelen en varen door de Binnendieze. Zo introduceert hij de spreker van deze avond, Rob de Vrind die ons meeneemt in zijn lezing van bijna anderhalf uur door de boeiende geschiedenis van Den Bosch. Van huis uit bioloog en leraar/milieucoördinator op een havo/vwo scholengemeenschap in Den Bosch. Rond 2002 wordt hij ook gegrepen door de Bossche geschiedenis. Met name het beleg van 1629 boeit hem, hoe ingenieus dat allemaal in zijn werk ging. Hoewel hij waarschijnlijk al tig keren in deze jaren hierover lezingen gehouden heeft, geeft hem dit nog steeds voldoening en plezier. Met pretoogjes en gegrinnik vertelt hij vele wetenswaardigheden en anekdotes over deze periode. Aan de hand van oude en hedendaagse landkaarten vertelt hij het boeiende verhaal over het beleg, maar eerst het hoe en waarom.
‘s-Hertogenbosch, ook wel de Moerasdraak genoemd, krijgt in 1196 stadsrechten en groeit al snel uit tot een grote vestingstad. Gunstig gelegen aan de rivieren de Aa en de Dommel. De Dieze zorgt voor een goede verbinding met de Maas. ’s-Hertogenbosch was in 1629 in handen van de Spanjaarden en werd vanaf april dat jaar belegerd door 30.000 man van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden onder leiding van stadhouder Frederik Hendrik van Oranje. Deze vond het maar niets dat de gehate roomse Spanjaarden daar nog steeds de dienst uitmaakten. En omdat de stad in die tijd een belangrijke strategische plaats innam, wilde hij deze graag innemen. Doordat de Spanjaarden de wijde omgeving van Den Bosch onder water hadden gezet, was het niet mogelijk loopgraven aan te leggen om met de manschappen en kanonnen de stad te bereiken. Frederik Hendrik laat in drie weken tijd door 2800 manschappen 45 km dijk aanleggen. Er worden in de rivieren drie dammen gelegd en met behulp van rosmolens en drie windmolens wordt het gebied drooggemalen. In ruim vier maanden tijd zal Den Bosch door Frederik Hendrik ontzet worden. En dat geeft hem in die tijd veel roem en aanzien. ‘Mooi Heintje’ wordt hij in de volksmond genoemd. Of dat alleen op zijn schoon uiterlijk slaat, weet ik niet. Maar hij laat op een mooie manier zien dat regeren vooruitzien en strategie bepalen is. Dat zie je wel aan het uitgelezen plan waarvan de sporen bijna 400 jaar later nog te zien zijn. 
Tijdens het beleg was het geen pretje om in de stad te leven, de kogels vlogen je letterlijk om de oren. De veiligste plaats om ongeschonden de nacht door te brengen, blijkt de markt te zijn. Om toch wat nachtrust te genieten, maken hier vele inwoners gebruik van. De commandant van de Spanjaarden, Hendrik van den Bergh, probeert met een leger van 23.000 man hier nog verandering in te brengen, maar dat mislukte. Om vernielingen en plunderingen te voorkomen gaf de stad zich snel over. De protestanten werden de baas en alle katholieke geestelijken en machthebbers ontvluchtten de stad . Toch zou Den Bosch overwegend katholiek blijven; de meeste protestanten kwamen van buiten de stad. Tegenover de katholieken werd niet fel opgetreden zodat men toch het eigen geloof kon blijven belijden. Maar het zou toch nog tot de 19e eeuw duren voordat er voor iedereen vrijheid van godsdienst was. In het begin werd het genoemd dat Rob er door middel van kaarten al gauw achter kwam hoe de verdedigingslinies en waterwegen zoal gelopen hebben. Door digitalisatie en animatie van kaarten door enkele leerlingen van Rob kon precies worden vastgelegd waar alles uit die tijd zich nog bevindt en waar sporen in het landschap te vinden zijn. Heel veel informatie is ook te halen van de landkaart ‘Expugnatio Sylvae-Ducis Ao 1629’. Deze kaart is bijna fotografisch gedetailleerd. Met de hedendaagse technieken kan men deze kaart zo scherp vergroten dat alle details, waarvan men het bestaan niet meer wist, duidelijk waarneembaar zijn. Ook door luchtfoto’s en satellietbeelden is duidelijk te zien waar de gehele linie uit 1629 gelopen heeft en waar allerlei forten en verdedigingswerken geweest zijn. Verslag van de lezing over ‘Het legendarisch beleg van ’s Hertogenbosch in 1629 en heden’ op 10 oktober 2022 door Rob de Vrind De gemeenten ’s-Hertogenbosch, Heusden, Sint Michielsgestel, Vught en Stichting De Groene Vesting willen er samen voor zorgen dat de Linie van het Beleg van 1629 wordt verbeeld in de ontwikkeling van het landschap.
In dit kader is er een 49 kilometer lange fietsroute gemaakt. Deze voert door het landschap en laat de wandelaar en fietser ervaren hoe het er in 1629 uitgezien moet hebben. De route is voorzien van duidelijke borden. Ook liggen er allerlei nieuwe plannen om het 400-jarig bestaan hiervan te vieren in 2029. Rob de Vrind heeft hier genoeg ideeën over, en de tijd zal leren of deze ook allemaal uitgevoerd gaan worden. Voor ons is het dan ook de hoogste tijd om huiswaarts te gaan. Het is mooi geweest, aldus de voorzitter. Gelukkig betrof dit niet de lange duur van de avond, maar dat het een mooie lezing was. Ik heb gepoogd hiervan een kort verslag te maken. Wenst u meer details, dan nodig ik u van harte uit om deze avonden ‘live’ mee te beleven. Er was nog gelegenheid tot het stellen van vragen.
Buiten de opmerking dat door droogte ook contouren uit het verleden zichtbaar kunnen worden , werd hier verder geen gebruik van gemaakt.
Wim Konings dankte de spreker hartelijk en wenste iedereen wel thuis. Voordat we daadwerkelijk gingen, hoorden we dat de tentoonstelling over de Sint-Elisabethsvloed nog steeds in ’Ons Heem’ te zien is op de gebruikelijke donderdagen en zaterdagen. Het was weer een mooie avond. De thuisblijvers hebben toch weer wat gemist