Leon Hartog (70)
Sobibor, 21 mei 1943
Een Sprang-Capelse jood wordt vermoord in Sobibor; een vernietigingskamp in het oosten van het tegenwoordige Polen.
Het kamp, gebouwd in de Tweede Wereldoorlog, stond onder gezag van nazi-Duitsland. Het heeft bestaan van april 1942 tot november 1943. Er zijn circa 170.000 personen naar Sobibór gedeporteerd. Nagenoeg iedereen werd in het kamp vermoord, voornamelijk Joden, maar ook Roma en Sinti en niet-Joodse Polen. Er werden ruim 34.000 Nederlandse Joden vermoord. Sobibór bestond niet uit een verzameling neven/werkkampen. Het enige doel was de gevangenen na aankomst in Sobibór zo snel mogelijk te vermoorden. De meesten die er aankwamen, stierven nog dezelfde dag. Eén van hen was Leon Hartog.
Leon Hartog is een zoon van joodse ouders: Mozes Hartog (koopman) en Kaatje Goudsmit uit Amsterdam. Leon wordt deels opgevoed door zijn in
Besoijen woonachtige grootouders. Van zijn jeugd is weinig bekend. In 1903 trouwt hij in Amsterdam met Annette Citroen. Leon verdient de kost als koopman, handelsagent en als commissionair in effecten. In 1918 verhuist hij van Den Bosch naar Waalwijk en woont lange tijd op Grotestraat 315.
Joods raadslid in het rooms katholieke Waalwijk, wordt na faillissement inwoner van Sprang-Capelle
Op 28 mei 1926 komt Leon Hartog in de gemeenteraad van Waalwijk namens de vrijzinnig democraten. Tijdens zijn raadslidmaatschap is hij onder meer lid van de Commissie van Bijstand voor de gemeentelijke Licht- en Waterleidingbedrijven. Bij de verkiezingen van 1927 gaan enkele leden van de Vrijzinnig Democratische Bond een lijstcombinatie aan met de SDAP. Hartog handhaaft een eigen eenmanslijst namens de vrijzinnig democraten. Hij verliest zijn zetel aan de nieuwe combinatiepartij. Ook bij de verkiezingen van 1931 krijgt Hartog, als lijsttrekker van de vrijzinnig democraten, onvoldoende stemmen om in de raad te komen.
Leon Hartog heeft diverse functies in de lokale gemeenschap. Vanaf 1926 is hij secretaris van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen afdeling de Langstraat en in 1932 wordt hij benoemd tot penningmeester van het Nutsdistrict Noord-Brabant. Ook vanaf 1932 wordt Leon Hartog lid van het Algemeen Crisiscomité Waalwijk.
In de crisisjaren gaat in 1933 ook het bedrijf van Leon Hartog failliet. In mei 1934 verhuist Leon met zijn huishoudster naar Sprang-Capelle (zijn echtgenote verblijft vanwege haar psychische gezondheid al sinds 1922 in een tehuis in Vught en zal daar in 1939 overlijden). Leon Hartog gaat wonen op adres B 126, nu Hogevaart 86. Op het persoonlijke vlak beleeft Leon plezier aan het fokken van pluimvee. Hij probeert als koopman in de handel zijn kost te verdienen.
In Waalwijk blijft hij actief voor de Joodse gemeente, waarvan hij voorzitter is. Onder Leons leiding wordt de plaatselijke synagoge, waarin gedurende zeventien jaar geen diensten meer zijn gehouden, volledig gerestaureerd en op 15 december 1935 weer plechtig in gebruik genomen.
Politieke activiteiten ontplooid Leon in Sprang-Capelle niet meer. Hij leidt in het dorp een min of meer onopvallend en teruggetrokken bestaan.
Op 7 oktober 1941 krijgt burgemeester A. Smit van Sprang-Capelle opdracht van de bezetter om opgave te doen van alle in zijn gemeente wonende Joden. Hij geeft gehoor aan deze opdracht. Nadat allerlei anti-Joodse maatregelen worden ingevoerd, komt in het voorjaar van 1943 de oproep dat alle Joden zich moeten melden. Leon Hartog krijgt opdracht om zich te melden in het S.S. Konzentrationslager Herzogenbusch, in de volksmond Kamp Vught genoemd. Leon verwacht niet dat het allemaal zo’n vaart zal lopen en hij vraagt gewoon een vergunning aan om van het openbaar vervoer gebruik te mogen maken. Uit deze door de gemeente Sprang-Capelle verleende vergunning d.d. 9 april 1943 blijkt dat hij zich uiterlijk 10 april 1943 om 12.00 uur moet melden in het concentratiekamp in Vught. Vandaaruit gaat hij via Westerbork met het twaalfde transport naar het vernietigingskamp Sobibor, waar hij op 21 mei 1943, meteen na aankomst, in de gaskamers wordt vermoord.
Leon Hartog
Geboren: 8-9-1872 te Waalwijk
Overleden: 21-5-1943 te Sobibor
Leeftijd: 70 jaar
Gehuwd : met Annette Citroen (overleden in 29 augustus 1939)
Beroep: koopman, handelsagent, commissionair in effecten
Ouders: Mozes Hartog en Kaatje Goudsmit
Adres: B 126, (Hogevaart 86)te Sprang-Capelle
Bronnen:
WIKI Waalwijk: Leon Hartog
Artikel in de Klopkei 2de kwartaal 1990 van Joost Roosendaal over de Joodse Gemeenschap in Waalwijk De Joodse bevolking van Waalwijk en Besoijen (1690-1940)
Bruggeske 2022-1; Joodse onderduikers en moedige mensen in Sprang-Capelle; P.A.J. Pruijssers
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/222909/leon-hartog