05 De schuilkelder- familie Boezer Mandemakers en Wijnbelt

QR05

Een granaat valt op 29 oktober 1944 op de schuilkelder van de familie Boezer, Achter de Hoven 3 te Sprang-Capelle. Dertien personen bevinden zich in de schuilkelder, zeven van hen komen om.
Karel Mandemakers woont samen met zijn vrouw Trui en hun twee dochters Antje en Gré in een boerderij aan de Kerkstraat 49 in Sprang, tegenover de hervormde kerk en naast groenteboer Jaap Timmermans. Er vinden de laatste week van oktober 1944 geregeld beschietingen door Brits geschut plaats. De boerderij wordt ook enkele keren geraakt. Als er beschietingen zijn, vlucht het gezin steeds naar de schuilkelder van buurman Jaap. Op zondagmorgen 29 oktober wordt de boerderij van het gezin Mandemakers opnieuw geraakt. Karel besluit dan om met zijn gezin naar het huis van zijn vader Maurits te gaan, in de hoop dat daar minder geschoten zal worden. Zijn vader woont op de Van der Duinstraat 80 in Sprang. Als ze daar aankomen, zijn er al meer familieleden aanwezig. Naast vader Maurits Mandemakers (82) zijn daar zijn getrouwde dochter Griet Nieuwenhuizen-Mandemakers (47) en haar man Pieter en ook twee kleinkinderen van Maurits uit Rotterdam: Tina en Willie Wijnbelt respectievelijk 17 en 7 jaar oud. Tina woont al vanaf eind 1928 bij haar opa en haar inmiddels overleden oma. Willie is pas enkele weken geleden gearriveerd. Tina en Willie zijn de dochters van Bastiaan Wijnbelt (geboren in Drongelen) en Teuna Johanna Wijnbelt-Mandemakers, dochter van Maurits.

Ook hier vallen de granaten.

Als Karel met zijn gezin nog maar net binnen is aan de Van der Duinstraat, valt daar een granaat op straat vlak voor het huis. Alle ruiten sneuvelen. Als er even later weer één valt, vlucht de hele familie naar Achter de Hoven en komt daar bij de familie Boezer terecht op huisnummer 3. In hun voortuin is een provisorische schuilkelder gemaakt en daar mogen ze in. Er is een diepe gleuf van ongeveer twee meter breed gegraven. Daar zijn balken over gelegd met daarop weer stro en musterdhout. Dat moet bescherming bieden tegen eventuele scherven.  Eigenlijk is de schuilkelder maar voor vier personen geschikt. Op dat moment zitten daar Jan Boezer en zijn vrouw Drika met hun dochters Bertha en Teuntje al in. De schuilkelder zit met de familie Mandemakers erbij (dertien personen) dan ook overvol. Trui Mandemakers en haar dochters Antje en Gré zitten helemaal achterin. Opa Maurits Mandemakers zit bij de ingang.  Als het rond 13.00 uur even wat rustiger is met de beschietingen, besluiten Drika Boezer, Karel Mandemakers en zwager Pieter Nieuwenhuizen om even snel naar het huis in de Van der Duinstraat te gaan en wat eten en drinken te halen. In de schuilkelder hoort men opnieuw het fluiten van de granaten. De geluiden komen steeds dichterbij. Op het moment dat ze tegen elkaar zeggen: ‘Het komt nu wel heel dichtbij’, valt er een granaat op de schuilkelder, alles stort in. Ook sneuvelen alle ruiten van het huis van de familie Boezer.
Karel Mandemakers komt als eerste op het gegil af. Hij helpt degenen die onder de brokstukken van de schuilkelder liggen om eruit te komen. Dochter Gré komt net een beetje bij zinnen, als haar vader haar als eerste naar buiten trekt, door het gat dat de granaat aan de achterkant heeft gemaakt. Gré haar mond en haar kleren zitten vol zand. Vervolgens worden Antje en moeder Trui Mandemakers bevrijd. Omdat er nog steeds granaten neerkomen, sleept Karel zijn dochters Gré en Antje naar een greppel. Ook Cor Haverhals hoort het gegil en komt snel terug om mee te helpen. Op hun luide geroep om hulp komen ook andere omwonenden naar de plaats des onheils gelopen. Daarbij is ook zuster Bossers, een vroedvrouw die bij de bevalling is van mevrouw Spuijbroek enkele huizen verderop. De helpers maken het gat groter door de brokstukken uit te graven en halen via dat gat ook de anderen uit de getroffen schuilkelder. Zes personen blijken te zijn omgekomen: Jan Boezer (54), zijn dochters Teuntje (25) en Bertha (14), Maurits Mandemakers (82) en zijn dochter Griet (47) en Willy Wijnbelt (7). Zij zijn op slag dood. Tina Wijnbelt (17) is getroffen door een scherf in haar longen en overlijdt de volgende dag in het Sint Nicolaasziekenhuis In Waalwijk. Zij is het zevende dodelijke slachtoffer van de voltreffer op de schuilkelder. Gré Mandemakers heeft een paar flinke vleeswonden aan haar bovenbenen en arm. Bij Antje Mandemakers is de hele knie verbrijzeld. Moeder Trui is lichtgewond. Zuster Bossers verleent eerste hulp en verbindt de gewonden zo goed mogelijk. Als het wat rustiger wordt, brengt men Gré en Antje op een ladder naar Van der Duinstraat 80. De helpers, met daaronder ook leden van de ondergrondse die door zuster Bossers zijn gewaarschuwd, hebben intussen een duwkar gehaald bij aannemer Willem van Willigenburg.
Antje en Gré worden op deze kar gelegd en de helpers duwen die naar dokter H. Winkelman. Die heeft zijn woonhuis met praktijk aan de Kerkstraat 99 in Sprang. Als ze onderweg zijn en in de omgeving van de kruising bij de Molenstraat komen, vallen er weer granaten. Daarbij raakt Arie van der Wiel, die aan de Kerkstraat woont, gewond (zie zijn verhaal onder 29 oktober 1944). Hij verliest een arm door een granaattreffer. Arie wordt nu ook bij Antje en Gré op de kar gelegd en zo gaan ze verder naar het huis van de dokter. Dokter Winkelman is niet thuis. Ook hij is zijn huis uit gevlucht. Het duurt een poos voordat de dokter is gevonden. De gewonden worden zo goed mogelijk verzorgd en zij overnachten in de kelder van het doktershuis. Arie van der Wiel ligt tussen Antje en Gré in. Die nacht overlijdt Arie van der Wiel aan zijn verwondingen.
De volgende dag, maandag 30 oktober, wordt Sprang bevrijd door de Schotten. Het schieten is, in ieder geval voorlopig, voorbij. De Schotten zeggen tegen de gewonden in het huis van dokter H. Winkelman: ‘We gaan jullie naar een veilige plaats brengen’. Antje, Gré en nog een mevrouw uit Kaatsheuvel worden met een militaire ambulance naar een veldhospitaal in Loon op Zand gebracht. Vader Karel en moeder Trui Mandemakers mogen niet mee en moeten terug naar Sprang. Omdat er in de omgeving van de Tilburgseweg nog volop wordt geschoten, gaat de ambulance door de bossen naar Loon op Zand. De zandweg door de bossen zit vol met diepe gaten, omdat kort daarvoor de Duitsers een nabijgelegen munitieopslagplaats hebben opgeblazen (de M.A.St.). Antje heeft erg veel pijn door het schokken van de wagen.
Van Loon op Zand gaan ze naar het hospitaal op de kazerne in Oirschot. Ten slotte worden ze opgenomen in het diaconessenhuis in Eindhoven. Ze liggen met zijn drieën op een zaal. Ook daar is de ellende nog niet voorbij. In de tuin valt een V1. Bij het alarm gaat iedereen naar de schuilkelder, maar Antje mag niet worden vervoerd en blijft moederziel alleen achter op de ziekenzaal.
Cor Haverhals, de verloofde van Antje, gaat elk weekend op de fiets naar Eindhoven. Antje’s ouders kunnen hun dochters bijna niet bezoeken. Er rijden geen treinen of bussen, fietsen en auto’s zijn er nauwelijks. Soms kunnen ze meerijden met een pastoor uit Kaatsheuvel of ook weleens met een vrachtrijder uit die plaats. Na zes weken mag Gré naar huis, maar voor Antje duurt dat nog enkele maanden langer. Haar been zal voor altijd stijf blijven. Antje ondergaat hiervoor later nog behandelingen in het Universitair ziekenhuis in Leiden.

Slachtoffers:

Diverse publicaties van Heemkundevereniging Sprang-Capelle o.a. het interview van Koos Nieuwenhuizen op 13 augustus 2014 met wijlen mevrouw Gré Snijders-Mandemakers, toen 85 jaar oud en overlevende uit die schuilkelder (Bruggeske 2015-1).